Jak zbudować przydomowy kurnik? Poradnik małej hodowli drobiu

Mała hodowla drobiu – jak założyć przydomowy kurnik?

1. Cel i gatunek

Kluczowe pytanie, jakie każdy przyszły hodowca musi sobie zadać to „po co mi ta hodowla?”.

No więc zastanówmy się, jakie funkcje może spełniać mała hodowla drobiu.

1. Ekologiczna produkcja jaj
2. Ekologiczna produkcja mięsa
3. Wartość agroturystyczna
4. Wartość edukacyjna
5. Redukcja ilości wybranych gatunków owadów
6. Inne – produkcja nawozu, wzbogacenie ekosystemowe ogrodu, dekoracja, pierze.

Powody, dla których zakładamy małe kurniki może być bardzo wiele. Niektóre z nich są trywialne, a inne są bardzo istotne jak np. nasze zdrowie. W obliczu małej liczby hodowli zagrodowych czy ekologicznych, rośnie zainteresowanie własną produkcją jaj lub mięsa.

Jeżeli zastanowimy się, jakie rzeczywiście są powody założenia małej hodowli, to będziemy mogli przejść do zastanowienia się, jaki gatunek będzie najlepszy do naszych potrzeb.

Do wyboru mamy sporo opcji:

• kury nioski – produkcja jaj i w niewielkim stopniu mięsa,
• kurczak brojler – produkcja mięsa,
• przepiórki – produkcja jaj i mięsa (zależy od gatunku),
• indyki – produkcja mięsa,
• perliczki – produkcja jaj i mięsa,
• kaczki nioski – produkcja jaj i w niewielkim stopniu mięsa,
• kaczki brojler – produkcja mięsa,
• gęsi – produkcja mięsa.

A każdy z tych rodzajów ptaków dzieli się na konkretne gatunki, których jest na prawdę sporo. Różnią się oczywiście wyglądem, wielkością, sposobem odchowu, nieśnością, a nawet potrzebami żywieniowymi. Najczęściej w Polsce hodowane są:

• kury – rhode island red, zielononóżka kuropatwiana, rosa, plymouth rock,
• indyki – bronz, beltsville,
• przepiórki – japońska,
• perliczki – niebieskawa, sępia, czerwonogłowa,
• kaczki – pekin, piżmowa, rouen, biegusy,
• gęsi – kołudzka, kartuska, landes, pomorska.

2. Liczebność stada

Żeby zaplanować liczebność stada kur lub innych ptaków, należy w pierwszej kolejności określić zapotrzebowanie na produkcje jaj lub mięsa drobiowego oraz dostępną powierzchnię i budżet.

Kluczowe jest przede wszystkim ustalenie na czyje potrzeby ptaki mają być hodowane – własne, rodziny i znajomych czy na potrzeby handlu. Na potrzeby własne i naszego najbliższego grona nie jest wymagana rejestracja w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. Gdy jednak interesuje nas handel i osiągamy 350 kur niosek lub przepiórek, wówczas takiego zgłoszenia musimy dokonać. Podobnie to wygląda w przypadku, gdy osiągniemy 100 kaczek, gęsi, indyków lub perliczek oraz w przypadku, gdy będziemy mieli 500 sztuk brojlera kurzego. Nie zgłoszenie tak dużej hodowli naraża nas na ryzyko kary finansowej.

Na początek zalecamy założenie małego stada, czyli 10 kur wystarczy. Warto sprawdzić, czy jest to nasze hobby, czy jesteśmy wystarczająco odpowiedzialni, by pamiętać o wszystkich obowiązkach (pkt. 4) oraz czy ptaki nie powodują nadmiernego spustoszenia na naszym ogrodzie. Tak… kury, kaczki, gęsi czy indyki potrafią zrobić niezły bałagan, mimo wszystkich korzyści, jakie będą wynikać z ich hodowli. 

Możliwość budowy kurnika uzależniamy również od naszego spożycia jaj oraz mięsa. Średnio, Polacy jedzą rocznie 150-180 jaj i ok. 30-40 kg mięsa drobiowego. Wykluczają wegan i wegetarian, średnie spożycie może osiągać jeszcze wyższe wartości. Różne opracowania naukowe zalecają zupełnie różne ilości mięsa, więc nie określimy tu jasno, jakie rozwiązanie jest najzdrowsze.

Z tego wynika, że kura nioska – właściwie chowana dostarczy liczbę jaj potrzebną do rocznego spożycia przez człowieka. Natomiast w przypadku hodowli brojlera, do osiągnięcia przeciętnego spożycia przez Polkę lub Polaka potrzebny jest ubój ok. 10-15 kur brojlerów. W przypadku pozostałych gatunków drobiu liczby te będą kształtowały się nieco inaczej.

3. Budowa kurnika, wybieg i wyposażenie kurnika

Kupić czy zbudować kurnik przydomowy?

Standardowe wnętrze domku dla kur przydomowego to konstrukcja drewniana o powierzchni od 3 m2 do 10 m2 z wolierą. W zależności do wielkości pomieszczenia, możemy hodować od dwóch kur do nawet 20 kur. Najczęściej jest jednak budowany kurnik na 10 kur, przepiórek lub czasem również perliczek. Dla większej liczby kur dobrze się nadadzą stare pomieszczenia gospodarskie, po odpowiednim doposażeniu. Innym rozwiązaniem jest zakup większego drewnianego kurnika o powierzchni powyżej 10 metrów kwadratowych. Samodzielna budowa pomieszczenia dla drobiu to wyższa szkoła jazdy i praca dla pasjonatów. Dwóch fachowców jest w stanie zbudować kurnik przydomowy w 10h – 20h, łącznie z zabezpieczeniem przed negatywnym wpływem środowiska na drewno. Przy budowie kurnika warto również pamiętać o zachowaniu szczelności i izolacji termicznej. Pozwala to kontrolować wentylację, zapobiegać przeciągom, i ma to znaczenie zarówno latem, kiedy robi się w środku za gorąco, oraz zimą, gdy ptakom grożą niskie temperatury. Można do tego wykorzystać izolację z wełny mineralnej lub styropianu. Dobre uszczelnienie jest również gwarancją ochrony kur przed drapieżnikami, głównie kunami lub lisami. Należy szczególnie zabezpieczyć dach kurnika, żeby wykluczyć ryzyko włamania.

W ostatnich latach na popularności zyskują kurniki mobilne. Są już raczej większych rozmiarów – od 50 do nawet kilku tysięcy kur. Wykonanie takiego kurnika samodzielnie nie jest możliwe. Takie konstrukcje często przyjeżdżają już gotowe do klienta z pełnym wyposażeniem lub wyposażenie jest montowane na miejscu.

Kury powinny mieć zapewnioną odpowiednią przestrzeń, dlatego należy odpowiednio przeliczyć liczbę osobników na powierzchnię:

• kury nioski/brojler – wymagana powierzchnia: maks. 3 szt./m2, 1 gniazdo dla 3 kur,
• kaczki – 2 szt./m2
• indyki – 1-2 szt./m2
• perliczki – 4-5 szt./m2
• przepiórki – 12-15 szt./m2
• gęsi – 1-2 gęsi szt./m2.

Wybieg

Powierzchnia wybiegu powinna być 3-5 większa niż powierzchnia miejsca spoczynku ptaków. W przypadku hodowli kur na ogrodzie, wówczas należy zwrócić uwagę na ogrodzenie. W przypadku jego nieszczelności ogrodzenia, ptaki te są bardziej narażone na drapieżniki w ciągu doby oraz ryzyko potrącenia przez samochód. W takim przypadku należy zautomatyzować zamykanie kurnika lub dopilnować jego zamknięcie, gdyż największa aktywność drapieżników to godziny wieczorne i nocne. W przypadku stosowania wolier jako wybieg dla ptaków poziom bezpieczeństwa jest nieco większy, a „wycieczki” ptaków kontrolowane. Wiąże się to również z większym bałaganem na terenie wybiegu.

Karmienie ptaków

Pełni kluczową rolę, od żywienia zależy kondycja ptaków. Dieta powinna być zbilansowana i temat pasz doskonale nadaje się na osobny artykuł. Pasze, bowiem znacząco się zmieniają w zależności od gatunku, wieku czy na podstawie obserwacji zachowań. Należy zadbać, by miejsce na jedzenie i wodę było przewidziane na stałe we wnętrzu pomieszczenia, natomiast gdy ptaki mogą swobodnie wychodzić na zewnątrz powinny wówczas zajmować się dziobaniem ziaren z gruntu.

Pojenie ptaków

Generalnie pojenie często odbywa się poidła zawierającego mechanizm kulkowy. Kilkulitrowy zasobnik wody pozwala uzupełniać ją raz na jakiś czas – zależnie jego wielkości i liczby ptaków. W niektórych przypadkach lepiej sprawdzi się mechanizm smoczkowy, a w jeszcze innych po prostu duże poidło, odpowiednio zabezpieczone przez zanieczyszczeniami.

Ogrzewanie

Kurnik wymaga ogrzewania lub bardzo dobrej izolacji z tego względu, że ptaki hodowlane prawidłowo funkcjonują w temperaturze 6-24’C (preferowane 15-20’C). Latem temperaturę obniża się poprzez odpowiednią wentylacje. Zimą natomiast warto pamiętać o zamontowaniu promienników lub ogrzewacza powietrza. Spadek temperatury poniżej 6’C prowadzi do wysokiej wilgoci i możliwości pojawienia się grzybów. Wyziębione kury tracą odporność. Indyki są najmniej odporne na niskie temperatury. Należy zapewnić im min. 10’C we wnętrzu, co może wiązać się z tym, że trzeba będzie położyć izolację z wełny mineralnej o większej grubości. Dla ptaków wodnych optymalną temperaturą będzie 16-19’C.

Pisklęta mają znacznie większe wymogi temperaturowe – wymagają ok. 33’C. Z każdym następnym tygodniem obniża się im temperaturę o 2-3’C, aż do 22’C po 6 tygodniach i 19’C po 8 tygodniach. Te podwyższone temperatury to wartości, które powinny być zapewnione bezpośrednio pod tzw. elektryczną kwoką, czyli w gnieździe. W pozostałej części kurnika powinna panować temperatura ok. 19-22’C.

Oświetlenie

Światło pełni bardzo ważną rolę dla ptaków. W okresie letnim jest go wystarczająco w ciągu doby, w okresie jesienno-zimowym zaczyna go brakować. Liczba godzin spędzonych w świetle dla ptaków powinna wynosić 14-16h o natężeniu  10-60 lx (szczegóły w osobnym artykule). W przeciwnym razie, mogą przestać znosić jaja przez zmiany hormonalne, mieć pogorszoną odporność, wolniej przybierać na masie, a także mogą stać się bardziej agresywne. Podobnie jak w przypadku słońca, światło sztuczne również pomaga w wytwarzaniu witaminy D.

Jest wiele aspektów na które należy wziąć pod uwagę wybierając odpowiednie lampy. Nie można wybrać byle jakiego źródła światła, bo:

• lampy często migotają, czego człowiek nie widzi, a ptaki widzą i są rozdrażnione,
• ptaki wymagają światła ściemnialnego, gdyż nagłe skoki jasności powodują u ptaków duży stres, Ponadto, jeżeli lampa jest za mocna do danego pomieszczenia, nie trzeba jej ustawiać na pełną moc.
• światło nie może być zbyt silne i zbyt skupione – prowadzi to do walki o miejsca o idealnym natężeniu, może prowadzić do drażliwości i agresji,
• drób wymaga różnej barwy światła – nioski najlepiej funkcjonują w barwie ciepłobiałej (czasami nawet w barwie żółtej), brojler lubi światło białe neutralne.

Do tego dochodzi światło niebieskie – pełni rolę światła interwencyjnego. Jest niewidoczne dla ptaków, nie zakłóca ich spoczynku, pozwala prowadzić pilne prace w pomieszczeniu (w tym weterynaryjne), a co więcej może odstraszać drapieżniki.

No i światło czerwone, które jest bardzo dobrze odbierane przez ptasi mózg. Lampy czerwone regulują gospodarkę hormonalną, redukują stres i agresję. Optymalną jasność należy ustawić ręcznie, dogodnie do potrzeb zwierząt. Mogą również działać odstraszająco na drapieżniki.

W naszej ofercie znajdą Państwo lampy do wszystkich tych rodzajów hodowli – lampy LX1200KR 2700K służą do oświetlenia niosek, lampy LX1200KR 4000K świetnie się nadadzą do hodowli brojlera, LX1200KRB dostarcza światła niebieskiego, natomiast lampa LX1200 KRR zapewni dostęp do światła czerwonego. Każda z lamp ma przypisane odpowiednie ściemniacze LED, w zależności czy potrzebne jest jednoczesne ściemnianie 1-10 lampami czy znacznie większym systemem.

Do tego wszystkiego dochodzi aspekt automatyzacji załączania światła. Ręczne sterowanie światłem to duża odpowiedzialność (ptaki nie lubią zbyt krótkiej doby świetlnej, ani tym bardziej zbyt długiej). Specjalnie do potrzeb małych kurników, przedstawiamy Państwu ściemniacz wifi, który pozwoli z poziomu aplikacji sterować światłem we własnym kurniku, a także zaprogramować godziny załączania i gaszenia lamp, wraz z imitacją wschodów i zachodów, co dla zwierząt hodowlanych jest bardzo ważne.

Wentylacja

Wentylacja pełni 2 role: może obniżać/podwyższać temperaturę, ale przede wszystkich służy do eliminacji szkodliwych gazów. Z ptasich odchodów, których skład oparty jest o azot, wodór i węgiel, wytwarza się sporo amoniaku. Amoniak jest lżejszy od powietrza, dlatego w przypadku, gdy kurnik jest szczelny, amoniak zbiera się w górnej części pomieszczenia. To tam powinien być umieszczony wentylator, by okresowo wytworzyć ciąg i pozbyć się amoniaku i innych szkodliwych gazów i silnie odorowych gazów (siarkowodór, aldehyd, chlorofenol i inne).

Pozostałe wyposażenie

Ważną rolę pełni zasuwa, która stanowi wejście do kurnika, ale tylko dla kur. To też często ten element jest zautomatyzowany i otwiera/zamyka kurnik o zaprogramowanych godzinach.

Podłoga kurnika jest wypełniona ściółką. Ściółka może być płytka lub głęboka. Głęboka ściółka polega na niesprzątaniu kurnika, a jedynie dosypywaniu świeżej słomy. To rozwiązanie doskonale nada się na zimę, bowiem gruba warstwa ściółki pomaga utrzymać wyższą temperaturę we wnętrzu kurnika.

Kolejnym ważnym elementem kurnika są gniazda i grzędy. Gniazda to oczywiście dedykowane elementy wyposażenia dla niosek, brojler już ich nie potrzebuje. Natomiast grzędy powinny być drewniane, zaokrąglone i na wysokości 20-80 cm.

4. Obowiązki w przydomowym kurniku

Posiadanie kurnika to duża odpowiedzialność. Planując budowę kurnika i hodowlę należy liczyć się z tym, że do obowiązków:

• codziennych należą:
  • karmienie i usuwanie resztek jedzenia, żeby nie przyciągały gryzoni,
  • zbieranie jaj,
  • uzupełnianie wody,
  • wypuszczanie i zamykanie drobiu,
  • sterowanie oświetleniem,
  • sterowanie wentylacją,
  • kontrola zdrowia i obserwacje zachowań,
• cotygodniowych/comiesięcznych należą:
  • czyszczenie poideł (co miesiąc),
  • uzupełnianie ściółki (co tydzień),
  • usuwanie ściółki (co miesiąc) oraz dezynfekcja,
  • sprzątanie wybiegu (zależy od jego wielkości – w przypadku chowu otwartego prawdopodobnie w ogóle nie trzeba sprzątać).

Do tego dochodzi kontrola zabezpieczeń przed drapieżnikami, w tym stosowanie preparatów o zapachu nielubianym przez dzikie zwierzęta, obecność psa na ogródku lub zostawianie jego śladów. Rozstawienie psiej sierści wokół kurnika może skutecznie odstraszyć kunę i lisa. W przypadku hodowli przepiórek dodatkowym zagrożeniem są ptaki drapieżne: krogulec, jastrząb, a nawet niektóre ptaki z rodziny sokołów (pustułka, kobuz). Zagrożenie ze strony ptaków drapieżnych możliwe jest tylko w okresie zimowym, a bronić się przed tym można jedynie poprzez zastosowanie woliery lub siatki.

W celu odciążenia właściciela, część tych prac może być wykonywana przez automatykę – sterowanie lampami, zasuwą kurnika, wentylacją i temperaturą. W nieco większych kurnikach zautomatyzowane są również karmidła, poidła czy system zbioru jaj. Dzięki temu jesteśmy odciążeni z tych obowiązków, zwierzęta są spokojniejsze i zdrowsze, bo stały cykl dobowy nie powoduje u nich dodatkowego stresu.

Podsumowanie

Jak podsumowanie to musimy wspomnieć o kosztach. W zależności od wielkości stada, koszty wahają się od 1500 zł dla 2 kur do ok. 10000 zł dla 20-25 kur. W przypadku pozostałego drobiu można skorzystać z przeliczników DJP dla oszacowania kosztów. Te, oczywiście są niższe, jeśli zagospodarujemy istniejące już pomieszczenie z instalacją elektryczną. Koszty utrzymania nie są wysokie (głównie pasza i energia elektryczna), a świeże jaja z wolnego wybiegu czy własne mięso to zdecydowanie wyższa jakość niż przemysłowa produkcja.

Pomimo licznych obowiązków, kurnik i jego lokatorzy mogą być ozdobą naszego ogrodu, mogą go nawozić i oczyszczać ze szkodników, mogą dostarczać wartości edukacyjnej i agroturystycznej, a spędzony czas na świeżym powietrzu pomoże nam na utrzymanie dobrej kondycji ruchowej. Patrzenie na ptaki często dostarcza spokoju i ma właściwości korzystne dla naszej psychiki.