Krowy to bardzo ciekawe i inteligentne istoty, wbrew stereotypowi nieco ślamazarnego i wiodącego nudne życie zwierzęcia, wiecznie przeżuwającego trawę. Interesujący nas z perspektywy warunków świetlnych narząd wzroku krowy posiada kilka specyficznych cech.
Kąt widzenia krowy to 330°, więc podchodząc zwierzę od tyłu, gdzie występuje martwe pole, możemy je spłoszyć.
W porównaniu z człowiekiem bydło ma niewielką ostrość widzenia i obniżoną percepcję koloru czerwonego, lepiej za to dostrzega kontrasty. To dla nas informacja, że projektując właściwe oświetlenie w budynku inwentarskim musimy unikać głębokiej ciemności i, z drugiej strony, światła o dużej intensywności. Oświetlenie nocne powinno być przyciemnione i włączane tylko w czasie kontroli.
Jednocześnie bydło ma tendencje do przemieszczania się z obszarów słabo oświetlonych do tych, gdzie ilość luksów jest większa.
Wzrok krowy przystosowuje się do ciemności 4-5 razy dłużej niż wzrok ludzki, dlatego efekt migotania lampy wywołuje u niej stres. Również wszelkie zmiany natężenia światła powinny się odbywać stopniowo i powoli.
Skoro ustaliliśmy już, czym charakteryzuje się narząd wzroku bydła i jaki wpływ na jego dobrostan ma światło, należałoby zastanowić się, jak powinny wyglądać warunki oświetleniowe w nowoczesnej oborze. Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 2003 należy „zapewnić światło sztuczne lub dostęp światła naturalnego”, nie ma jednak określonych pozostałych wymagań świetlnych.
Zgodnie z obecnym poziom wiedzy dotyczącym hodowli krów powinniśmy zwrócić uwagę, jak istotna jest rola światła w tej wymagającej branży.
Jeśli planujesz zapewnić odpowiednie oświetlenie swoim zwierzętom, a przy okazji zadbać o ich dobre samopoczucie oraz wzrost wydajności mlecznej i płodności krów, powinieneś wziąć pod uwagę następujące czynniki:
Równowaga hormonalna jest czynnikiem w znacznym stopniu regulowanym przez warunki świetlne w oborze. Zapotrzebowanie na światło różni się w zależności od rodzaju krów.
Krowy mleczne potrzebują oświetlenia powyżej 100 luksów w ciągu dnia przez 16 godzin i poniżej 10 luksów w nocy przez 8 godzin. Oznacza to, że krowy w okresie laktacji trzymane są w tzw. cyklu dnia długiego, aby utrzymać m.in. odpowiedni poziom melatoniny. Melatonina jest odpowiedzialna za obniżenie produkcji mleka i regulację płodności, więc jej poziom powinien być niższy w ciągu dnia, zaś wyższy po zmierzchu.
Zastosowanie powyższego cyklu wpływa korzystnie na utrzymanie odpowiedniego poziomu innych hormonów, tj. oksytocyna, adrenalina czy IGT-1 oraz witaminy D3.
W przypadku jałówek czy byczków długość czasu oświetlenia (tzw. dzień świetlny) przez pierwsze 3 tygodnie życia wynosi również 16 godzin. Później zmniejsza się ono do 14 godzin.
Osobną grupę stanowią krowy zasuszone, które potrzebują cyklu dnia krótkiego, czyli 8 godzin jasności i 16 godzin ciemności. Należy zatem tę grupę krów trzymać w oddzielnym pomieszczeniu.
Optymalne natężenie światła w ciemności to 2-5 luksów. Ilość ta jest niezbędna do wykonywania czynności obsługowych i dobrze pływa na samopoczucie zwierząt.
W przypadku hodowli krów najlepszym rozwiązaniem będzie połączenie oświetlenia naturalnego i sztucznego.
Dla krów mlecznych stosunek świetlny (stosunek powierzchni okien do powierzchni podłogi) wynosi 1:10, a dla pozostałego bydła 1:20.
Światło słoneczne jest najtańszym źródłem energii, więc warto z niego skorzystać w postaci okien i świetlików wbudowanym w kalenicę dachu. Jeszcze lepszym rozwiązaniem będzie przezroczysty dach. Jego powierzchnia powinna wynosić około 5% powierzchni podłogi.
Świetliki kalenicowe mają pozytywny wpływ nie tylko na równomierne oświetlenie budynku, ale również wentylację.
Musimy pamiętać o częstym myciu okien w pomieszczeniu gospodarczym, ponieważ brud może w znacznym stopniu (nawet do 50%) obniżać natężenie oświetlenia.
Równomierność oświetlenia to stosunek minimalnego natężenia oświetlenia do średniego natężenia oświetlenia dla określonej powierzchni. Istnieje kilka optymalnych wartości tego wskaźnika w zależności od jego przeznaczenia w oborze. Przyjmuje się, że w strefie odpoczynku powinien wynosić 0,5:1, natomiast do wykonywania czynności wymagających większej precyzji (np. mycie, dojenie) powinien bliski 1:1.
W praktyce okazuje się, że dla poprawy konsumpcji paszy, wydajności mlecznej krów, reprodukcji i usprawnienia przemieszczania się bydła równomierność oświetlenia powinna oscylować również w granicach 1:1.
Odpowiednie rozmieszczenie lamp zapewnia równomierne oświetlenie. Odległość między źródłami światła powinna być od 1,5 do 1,8 razy większa niż wysokość, na której zostały umieszczone, czyli najczęściej około 5m.
Okazuje się, że najbardziej odpowiednia dla krów jest barwa światła LED naśladująca światło słoneczne.
Dodatkowo musimy pamiętać, że nasz system oświetleniowy musi spełniać normy unijne i zapewniać bezpieczeństwo pracownikom i zwierzętom.
Standardowe lampy LED używane do oświetlenia w oborze nie działają owadobójczo. Chcąc zwalczyć muchy w swoim budynku inwentarskim powinieneś zaopatrzyć się w lampę owadobójczą typu wiatrakowego, lepową lub rażącą.
Obecnie w oborach stosuje się różne źródła światła o odmiennej charakterystyce. Wciąż w wielu obiektach hodowlanych pod sufitami można dostrzec świetlówki fluorescencyjne czy lampy sodowe. Biorąc pod uwagę ich wady związane z kosztem energii, brakiem sterowania natężeniem oświetlenia, jego nierównomierność, migotanie czy niską żywotność najlepszym rozwiązaniem będzie zastosowanie źródeł światła LED.
Oświetlenie LED oprócz równomiernego oświetlenia obory pozwala na sterowanie długością dnia świetlnego.
Czynniki te pozytywnie wpływają na użytkowość mleczną krów, wspomagają ich cykl płciowy, pozwalają zwiększyć produkcję i zapewnić dobrostan bydła.
więcej o właściwościach oświetlenia LED możesz przeczytać w naszym artykule –> tutaj
Odpowiednio zaprojektowane oświetlenie LEDowe w oborze zwiększa produkcję mleka, korzystnie wpływa na rozród i zapewnia odpowiednie warunki do rozwoju cieląt.
